Στρατιωτικη οργάνωση

Άτακτος & τακτικός στρατός το 1821

Στρατιωτικές μονάδες πριν από την επανάσταση του 1821

Οι Αρματολοί και οι Κλέφτες

Κατά την προεπαναστατική περίοδο, η ανοργάνωτη στρατιά ήταν η κύρια στρατιωτική δύναμη των Ελλήνων. Μέχρι την εξέγερση του 1821, ο ένοπλος αγώνας εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν σε χέρια ανεξάρτητων στρατιωτικών ομάδων που προήλθαν από τους “Κλέφτες” και τους “Αρματολούς”, υπό την καθοδήγηση επαναστατικών αρχηγών με εμπειρία στον επαναστατικό αγώνα, αν και μερικοί είχαν υπηρετήσει στον οργανωμένο στρατό των Ιονίων Νήσων ή την αυλή του Αλή πασά των Ιωαννίνων.

Συνεπώς, οι “κλέφτικα σώματα” ενεργούσαν κύρια στη νοτιοδυτική Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, την Κρήτη και τον Πόντο.

Οι ληστές πολεμούσαν τους Οθωμανούς, ενώ οι αρματωλοί ξεκίνησαν ως τοπικοί φύλακες και γίνονταν σταδιακά αντάρτες.

Οι άτακτοι χρησιμοποιούσαν κυρίως τακτικές αντάρτικου και αποτελούσαν τον πυρήνα της ελληνικής αντίστασης. Η γνώση τους για τα τοπικά εδάφη και η ικανότητά τους στις αιφνίδιες επιθέσεις τους έκαναν πολύτιμους στις μάχες εναντίον των Οθωμανών.

ΠΗΓΕΣ:

Έλληνες επαναστάτες (αντάρτες) στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Φρουροί της υπαίθρου (συνήθως μισθοφόροι) την ίδια περίοδο. Πολλές φορές οι «Αρματολοί» γί-
νονταν «Κλέφτες» και αντιστρόφως.
Από το 1821 έως το 1825 αφίχθησαν στην Ελλάδα 940 Φιλέλληνες 313 εκ των οποίων σκοτώθη-
καν στη μάχη ή πέθαναν από κακουχίες. ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ, Ιστορία του ελληνικού Έθνους, τ. ΙΒ΄,
Αθήνα 1975, 323.

Τακτικός Στρατός

Η Πρώτη Προσπάθεια Οργάνωσης Τακτικού Στρατού & το Νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος

Κατά την αρχική προσπάθεια οργάνωσης τακτικού στρατού οι Έλληνες αξιωματικοί που υπηρέτησαν σε ευρωπαϊκούς στρατούς και ξένοι στρατιωτικοί-φιλέλληνες παρείχαν μεγάλη βοήθεια, ερχόμενοι εθελοντικά στην Ελλάδα για να συμμετάσχουν στην προσπάθεια απελευθέρωσής της.
Τον Φεβρουάριο του 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης έκανε την έναρξη της επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδαβίας. Στη διάθεσή του είχε τον «Ιερό Λόχο», που αποτελείτο από περίπου 500 άνδρες, μια πυροβολαρχία με 4 πυροβόλα και 200 ιππείς. Αυτό ήταν το πρώτο τακτικό τμήμα.
Στις 8 Ιουνίου 1821, ο Ιερός Λόχος διαλύθηκε και οι περισσότεροι Ιερολοχίτες σκοτώθηκαν στη μάχη στο Δραγατσάνι (Βλαχία), μόλις τρεις μήνες μετά την ίδρυσή τους στο Ιάσιο της Μολδαβίας, πριν γίνουν αξιόμαχο τμήμα.
Μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης το 1821, ο άτακτος στρατός παρέμεινε σημαντικός. Παρόλα αυτά, η ανάγκη για έναν πιο δομημένο και αποτελεσματικό στρατό οδήγησε στην εμφάνιση του τακτικού στρατού.
Τον Ιούνιο του 1821, ο Δημήτριος Υψηλάντης έφθασε στην Πελοπόννησο με μια μικρή ομάδα ομογενών και φιλελλήνων και άρχισε να οργανώνει στην Καλαμάτα ένα τακτικό σώμα δυνάμεως ημι-τάγματος, με το ίδιο πρότυπο που ακολουθούσε ο αδελφός του, Αλέξανδρος. Οι άνδρες της μονάδας φορούσαν μαύρη ομοιόμορφη στολή και είχαν λογχοφόρο τυφέκιο, γι’αυτό ονομάζονταν από τους άλλους “μαυροφόροι”.

Ο στρατός είχε εκπαιδευμένα άτομα που τηρούσαν τους στρατιωτικούς κανόνες και την πειθαρχία. Η παρουσία του ήταν απαραίτητη για να αντιμετωπιστούν οι οργανωμένες δυνάμεις των Οθωμανών και να επιτευχθούν οι στρατιωτικές νίκες που οδήγησαν στη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους.
Τα τμήματα του κανονικού στρατού που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της επανάστασης, αν και μερικά διαλύθηκαν σύντομα μετά την ίδρυσή τους, λόγω έλλειψης εξοπλισμού ή πολιτικών λόγων, αποδείχθηκαν ως αξιοσημείωτα που υπηρέτησαν με αφοσίωση και αυτοθυσία την πατρίδα, αποδεικνύοντας την ωφέλιμη σημασία της οργάνωσης, της εκπαίδευσης, της τάξης, της πειθαρχίας και του πνεύματος συνεργασίας στον στρατό

Το πρώτο Σύνταγμα πεζικού.

Μετά την πρώτη Εθνοσυνέλευση στις 9 Ιανουαρίου 1822 στην Επίδαυρο εκλέχθηκε ως πρόεδρος της κυβέρνησης ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, αγωνιστής και πολιτικός της Επανάστασης. Ο Μαυροκορδάτος πίστευε ότι είναι αναγκαία η οργάνωση τακτικού στρατού.

Με νόμο που εγκρίθηκε την 1η Απριλίου 1822 από το Βουλευτικό μπήκε το θεμέλιο της μελλοντικής στρατιωτικής νομοθεσίας.

Με αυτόν τον νόμο θεσπίζεται η δημιουργία τακτικού στρατού με βαρύ και ελαφρύ Πεζικό, βαρύ και ελαφρύ Ιππικό, Πυροβολικό πολιορκίας και πεδινό, καθώς και ένα τμήμα Μηχανικού. Δημιουργήθηκαν δηλαδή, τα πρώτα όπλα στον αναπτυσσόμενο Ελληνικό Στρατό, δηλαδή οι μονάδες του Πεζικού, Ιππικού, Πυροβολικού και Μηχανικού.

Σύμφωνα με το προαναφερόμενο νόμο και δημιουργήθηκε το πρώτο σύνταγμα Πεζικού με δύο τάγματα. Κάθε στρατιωτική μονάδα αποτελούνταν από πέντε λόχους των σαράντα ανδρών και πολλοί από τους αξιωματικούς ήταν φιλέλληνες. Ο Ιταλός Συνταγματάρχης Pietro Tarella (Ταρέλλα) διορίστηκε ως διοικητής. Οι περίπου 120 άνδρες φιλέλληνες που δεν συμμετείχαν στο νεοσύστατο Σύνταγμα, υπήρξαν μέρος μιας ξεχωριστής ομάδας δύο λόχων υπό τον Ιταλό Συνταγματάρχη Andre Dania (Δάνια).

Τον Μάιο του 1822, κάθε τάγμα λάμβανε μια σημαία από την Κυβέρνηση, με τα ίδια χρώματα που είχαν επιλεχθεί στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, δηλαδή λευκό και γαλάζιο. Ο στρατός φορούσε στολές που είχαν φτιαχτεί στην Ελλάδα και είχε ευρωπαϊκά τυφέκια με λόγχη.

Ο Στρατός την περίοδο Καποδίστρια

(1828 - 1831)

Η διακυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια πραγματοποίησε σημαντικές προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του ελληνικού στρατού. Η αναδιάρθρωση των άτακτων στρατευμάτων έγινε με το Διάταγμα της 7ης Φεβρουαρίου 1828 (Οργανισμός Χιλιαρχιών), μετονομάζοντας τα ως τότε άτακτα σώματα σε “Αεικίνητα” και οργανώνοντας τα σε οκτώ χιλιαρχίες.

Κάθε χιλιαρχία χωρίστηκε σε πεντακοσιαρχίες, εκατονταρχίες, πεντηκονταρχίες, και εικοσιπενταρχίες που ηγούνταν από αξιωματικούς, και δωδεκαρχίες και πενταρχίες που ηγούνταν από υπαξιωματικούς. Η χιλιαρχία είχε δύναμη 1.125 άνδρες . Αποτελούνταν από ένα χιλίαρχο, δύο πεντακοσίαρχους, δέκα εκατόνταρχους, είκοσι πεντηκόνταρχους, σαράντα εικοσιπέντερχους, έναν υπασπιστή, ένα γραμματέα, δύο υπογραμματείς, έναν ιατρό, έναν ταμία, έναν φροντιστή, έναν ιερέα, δύο σημαιοφόρους, ογδόντα δωδέκαρχους, 160 πένταρχους 800 στρατιώτες και δύο σαλπιγκτές (ένας ανά πεντακοσιαρχία).

Οι νέοι σχηματισμοί συναντήθηκαν στα Μέγαρα και την Ελευσίνα, όπου στις 16 και 26 Απριλίου, αντίστοιχα, πραγματοποίησαν τον τυπικό όρκο και παρέδωσαν τις σημαίες στον Κυβερνήτη.

`Ένα Γενικό Φροντιστήριο ιδρύθηκε στις 29 Μαρτίου με την αποστολή να εξετάσει την οικονομία και τους λογαριασμούς όλων των στρατιωτικών υπηρεσιών.

Οπλισμός & Εκπαίδευση

Οι οπλαρχηγοί του επαναστατικού αγώνα δεν είχαν ομοιόμορφο οπλισμό στα άτακτά τους σώματα. Κάθε άνδρας είχε τα δικά του όπλα, όπως καριοφίλια, πιστόλια, σπαθιά κ.λ.π. Σταδιακά ο στρατός άρχισε να εξοπλίζεται με λογχοφόρα τυφέκια και λειτούργησε εργοστάσιο στο Ναύπλιο για επισκευές παλιών τυφεκίων και κατασκευή πυρομαχικών, με τη διεύθυνση του Arnaud και αργότερα του Bourcher.

Ο Καποδίστριας επικεντρώθηκε στη συστηματική εκπαίδευση των στρατιωτών και τον Ιούλιο του 1828, δόθηκε εντολή για την ίδρυση του «Λόχου Ευελπίδων» στο Ναύπλιο, με στόχο την εκπαίδευση και την εκπαίδευση των μελλοντικών αξιωματικών.

Για να βελτιωθεί η εξάσκηση και η εκπαίδευση των στρατευμάτων, στις 6 Οκτωβρίου 1829 ιδρύθηκε στρατόπεδο στα Μέγαρα.
Η διάρκεια της εκπαίδευσης ήταν σαράντα ημέρες. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο γαλλικός κανονισμός για τις εκστρατείες ήταν πλήρως εφαρμοσμένος. Δύο τάγματα Πεζικού, δύο πυροβολαρχίες και δύο ίλες συμμετείχαν στις ασκήσεις υπό τον στρατηγό Τρεζέλ.

Στρατολογία

Η στρατολογία οργανώθηκε με πιο συστηματικό τρόπο, με την καθιέρωση υποχρεωτικής θητείας για τους άνδρες προκειμένου να διατηρηθεί σταθερή η απαραίτητη δύναμη του κανονικού στρατού.

Οι νεαροί 18-30 ετών κληρώνονταν για στρατεύσεις, εκτός από τους ανίκανους σωματικά και τα μονήρη άρρενα παιδιά. Είναι επιτρεπτό να αντικατασταθεί οποιοσδήποτε κληρωτός με κάποιον άλλον που συμφωνούσε να πολεμήσει στη θέση του. Η διάρκεια της θητείας ορίστηκε σε τρία χρόνια. Κάθε χρόνο, το 1/3 των στρατιωτών αποχωρούσε με κλήρο και αντικατέστησαν τη θέση τους, ώστε να ανανεώνεται πλήρως το στράτευμα κάθε τρία χρόνια.

Με βάση αυτόν τον νόμο, και με τον πληθυσμό της Ελλάδας τότε εκτιμήθηκε σε περίπου 700.000 κατοίκους, απαιτούνταν η στρατολόγηση 7.000 ανδρών. Λόγω του γεγονότος ότι μεγάλο μέρος της χώρας κατείχαν οι Τούρκοι και πολλοί νέοι είχαν ενταχθεί στα άτακτα σώματα ή το ναυτικό, η στρατολογία δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Τα ελεύθερα ελληνικά νησιά υποστήριξαν τον μεγαλύτερο αριθμό στρατευσίμων, που δεν είχαν πάθει σοβαρές καταστροφές από τους Τούρκους.