Λαογραφία
Το λαογραφικό υλικό, που παρουσιάζεται στη συνέχεια, προέρχεται από το βιβλίο το Π. Παπαζαφειρόπουλου με τίτλο «Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού, ιδία δε του της Πελοποννήσου, παραβαλλομένων εν πολλοίς προς τα των αρχαίων Ελλήνων», εν Πάτραις, 1887.
Με βάση τα όσα αναφέρει στον πρόλογο ο συγγραφέας, το έργο του αυτό είναι αποτέλεσμα της προσπάθειάς του να συγκεντρώσει υλικό από τα ήθη και έθιμα της εποχής του και να αποσαφηνίσει τα «δημώδη γλωσσικά κειμήλια». Για το σκοπό αυτό συνέλεξε λαογραφικό υλικό σχετικό με τις συνήθειες, τις παροιμίες, τα τραγούδια και τη γλώσσα των Ελλήνων, προκειμένου, μέσα από τη σύγκριση με την αρχαιότητα, να φανεί η συνέχεια του Ελληνισμού.
Η ανάπτυξη εξάλλου της επιστήμης της Λαογραφίας κατά τον 19ο αιώνα σχετίζεται με την προσπάθεια να συγκεντρωθεί και να διασωθεί όλος αυτός ο λαϊκός πλούτος. Είναι η εποχή που μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους έπρεπε να θεμελιωθεί επιστημονικά η συνέχεια του Ελληνισμού, αφού θεωρίες όπως αυτή του Φαλμεράυερ αμφισβητούσαν την καταγωγή των νεότερων Ελλήνων από τους αρχαίους. Παράλληλα έπρεπε να διαμορφωθεί κατάλληλα και να στηριχτεί η εθνική ιδεολογία και η εθνική ταυτότητα. Έτσι το Υπουργείο Παιδείας, ήδη από τα μέσα του 19υ αιώνα, κάλεσε τους δασκάλους να συλλέξουν υλικό, στέλνοντάς τους συγκεκριμένες οδηγίες με εγκύκλιο ήδη από το 1857, και να το δημοσιεύσουν.
Ο συγγραφέας θεωρεί ότι οι δημοσιεύσεις αυτών των προσπαθειών ήταν πολύ σημαντικές και χρήσιμες, αφού λειτουργούσαν και ως εμπόδιο της εξάπλωσης των στοιχείων του ξενόφερτου «από της Εσπερίας», δηλαδή δυτικού τρόπου ζωής. Γι’ αυτό και ο ίδιος, ιερέας και σχολάρχης, άρχισε να συλλέγει υλικό, δηλαδή παροιμίες, αινίγματα, λογοπαίγνια, τραγούδια, μοιρολόγια, μύθους κλπ. και να τα δημοσιεύει σε εφημερίδες και περιοδικά. Η ανταπόκριση που υπήρξε από το κοινό, τον ενθάρρυνε να συνεχίσει, ιδιαίτερα μετά τη συνταξιοδότησή του, συγκεντρώνοντας υλικό από όλη την Πελοπόννησο.
Σκοπός του να αναδείξει τον πλούτο των λαϊκών εθίμων και δοξασιών, αλλά και να μελετήσει τη σχέση τους με την αρχαιότητα, αφού πάρα πολλά από τα αρχαιοελληνικά έθιμα έχουν επιβιώσει. Επίσης να τονίσει τη σχέση της νεοελληνικής γλώσσας με την αρχαία και την ανάγκη να καθαριστεί από τα ξενικά στοιχεία που είχαν παρεισφρήσει κατά τη διάρκεια των αιώνων της κατοχής από Βενετούς και Οθωμανούς.
Το κείμενό του αποτελεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πηγή για τη μελέτη του λαϊκού βίου της εποχής του, αλλά και ένα γοητευτικό γλωσσικό κειμήλιο, αφού χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο την αρχαΐζουσα, παραθέτει όμως παράλληλα κατά την περιγραφή των εθίμων τις αντίστοιχες λαϊκές εκφράσεις στην Πελοποννησιακή διάλεκτο, στην οποία καταγράφει και τα τραγούδια, τους γρίφους, τις παροιμίες ή τις αφηγήσεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το «Γλωσσάριον», το οποίο παραθέτει στο κεφάλαιο Δ΄ και στο οποίο μπορεί να αναζητήσει κανείς τη σημασία λέξεων παλιότερων, πολλές από τις οποίες έχουν πάψει σήμερα να χρησιμοποιούνται ή δεν έχουν πια την ίδια σημασία.
Έθιμα σχετικά με τον κύκλο της ζωής
Γέννηση - Γάμος - Θάνατος
Στις παραδοσιακές κοινωνίες η λαϊκή λατρεία με τις εκδηλώσεις της αντικατοπτρίζει τα ήθη, δηλαδή τους κοινά αποδεκτούς κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς και έχουν εθιμικό χαρακτήρα. Η τήρηση των εθίμων αυτών είναι επιτακτική και τυχόν παραμέλησή τους είναι επιλήψιμη.
Ορισμένα έθιμα αποσκοπούν στο ευνοϊκό πέρασμα του ανθρώπου από τη μια κατάσταση στην άλλη, είτε όσον αφορά τον κύκλο της ζωής είτε τον ετήσιο κύκλο της αλλαγής των εποχών. Αυτά τα διαβατήρια, όπως λέγονται, έθιμα, έχουν σκοπό να μετριάσουν την αγωνία του παραδοσιακού ανθρώπου, ο οποίος θεωρεί την αλλαγή από τη μια κατάσταση στην άλλη αβέβαιη και επικίνδυνη. Σ’ αυτούς τους σταθμούς της ζωής, κατά τη λαϊκή αντίληψη, ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να προφυλαχθεί και να εξευμενίσει τα δαιμονικά όντα που τον απειλούν. Επειδή λοιπόν τα περάσματα, οι μεταβάσεις τρομάζουν τον άνθρωπο, οι κοινωνίες έχουν αναπτύξει μια σειρά από τελετουργίες, τις διαβατήριες, για να γίνει η μετάβαση ομαλά και ευοίωνα.
Τέτοια έθιμα και τελετουργίες είναι όσα συνδέονται με τον κύκλο της ζωής, δηλαδή τη γέννηση, το γάμο (αναπαραγωγή του είδους) και ολοκληρώνεται με το θάνατο. Όλες οι τελετουργίες, που σχετίζονται με αυτόν, έχουν στόχο το «ευ ζην» και το «ευ θνήσκειν». Πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλη τη διάρκειά του έχει η οικογένεια, που ως μορφή κοινωνικής ζωής συμβιώνει κάτω από την ίδια στέγη και έχει σχέση με την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ζει ο άνθρωπος.
Όλα αυτά τα διαβατήρια έθιμα συνοδεύονται από τελετές θρησκευτικού χαρακτήρα, με εθιμικές πράξεις είτε με δοξασίες και θρύλους, που αναπτύχθηκαν στο διάβα των αιώνων, έχουν πανάρχαια καταγωγή και στοχεύουν στην καλότυχη κι ευτυχισμένη ζωή, αλλά και στο ομαλό πέρασμά του, μετά θάνατο, στην άλλη διάσταση, ώστε να τον συνοδεύουν και εκεί τα καλά της επίγειας ύπαρξής του. Όλες οι τελετές εκτελούνται από την οικογένεια και τον συγγενικό πυρήνα, είτε από την κοινότητα, σε μια πιο οργανωμένη μορφή.
Οι τελετές αυτές είτε σχετίζονται με τα έθιμα και τις παραδόσεις, είτε είναι θρησκευτικές, δηλαδή «ιερές», στις οποίες υπεισέρχεται η θρησκευτική πίστη και λατρεία, όλες έχουν συμβολικό χαρακτήρα, με ενσωμάτωση των ειδωλολατρικών παγανιστικών συμβολισμών, που προέρχονται από την αρχαιότητα, έχουν ενσωματωθεί στο λαϊκό βίο και έχουν ενταχθεί στο θρησκευτικό τελετουργικό.
Τα έθιμα σχετικά με τον κύκλο της ζωής, τα οποία καταγράφονται στο βιβλίο του Π. Παπαζαφειρόπουλου «Περισυναγωγή γλωσσικής ύλης και εθίμων του ελληνικού λαού, ιδία δε του της Πελοποννήσου», που εκδόθηκε στην Πάτρα το 1887, παρουσιάζονται στη συνέχεια, μεταγραμμένα στα νέα ελληνικά.